Państwo ma obowiązek wspierać swoich obywateli, którzy z przyczyn od siebie niezależnych nie mogą podjąć pracy zarobkowej. Jednak to, w jaki sposób obowiązek ten będzie spełniony i realizowany, każde z państw ustala indywidualnie w oparciu o odrębne przepisy oraz akty prawne. W Polsce regulacje w tym zakresie znalazły się w szczególności w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Czym jest prawo ubezpieczeń społecznych? Jakich kwestii dotyczy? Przedstawiamy najważniejsze informacje.
System obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w Polsce
Ubezpieczenia społeczne mają za zadanie zapewnić bezpieczeństwo socjalne osobom, które z przyczyn od nich niezależnych nie mogą podjąć się pracy i uzyskiwać w ten sposób dochodów. Ubezpieczenia społeczne mają charakter powszechny oraz obejmują wszystkich pracowników, z niewielkimi wyjątkami. Ubezpieczenie społeczne i odprowadzanie na nie składek z wynagrodzenia jest obowiązkowe. Nie ma możliwości zrezygnowania z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, a odmowa ich płacenia jest złamaniem prawa. Jednak należy pamiętać, że opłacanie ubezpieczenia społecznego po spełnieniu pewnych warunków daje uprawnienia do korzystania ze świadczeń. Zarówno wysokość składek, jak i późniejszych ewentualnych świadczeń jest ustalana proporcjonalnie do poziomu wynagrodzenia ubezpieczonego. Świadczeniami wypłacanymi z tytułu opłacanych składek na ubezpieczenie społeczne są emerytury, renty czy zasiłki. Za wypłatę i gwarancję tych świadczeń odpowiada państwo. W Polsce zadania te realizuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Składki na ubezpieczenie społeczne obciążają jednak nie tylko pracowników, ale również pracodawców.
Rodzaje ubezpieczeń społecznych
Ubezpieczenia społeczne to cztery odrębne rodzaje ubezpieczeń. Obowiązek opłacania każdego z nich jest uzależniony od rodzaju umowy, która jest podstawą zatrudnienia. Ze względu na rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową ubezpieczenia społeczne w Polsce dzieli się na:
- ubezpieczenie rentowe – przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy lub śmierć żywiciela rodziny,
- ubezpieczenie emerytalne – przedmiotem ochrony jest osiągnięcie przez ubezpieczonego ustalonego wieku emerytalnego,
- ubezpieczenie wypadkowe – przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy wywołana zdarzeniem zakwalifikowanym jako wypadek przy pracy lub choroba zawodowa,
- ubezpieczenie chorobowe – przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy wywołana chorobą, rodzicielstwem lub koniecznością opieki nad członkiem rodziny.
Opłacanie wszystkich wymienionych ubezpieczeń społecznych nie zawsze jest obowiązkowe. Wszystko zależy od rodzaju umowy, czyli od tego, czy zawieramy umowę o pracę, umowę zlecenia, umowę o dzieło czy kontrakt b2b.
Jakie ubezpieczenie społeczne jest obowiązkowe i kiedy?
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę opłaca obowiązkowo ubezpieczenie rentowe, emerytalne, wypadkowe i chorobowe, a więc cały pakiet. Zatrudnieni w oparciu o umowę-zlecenie mają obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz wypadkowe. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne. Jednak ubezpieczony powinien pamiętać, że jeśli nie zdecydował się na opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe, to w razie niezdolności do pracy wywołanej chorobą, rodzicielstwem lub koniecznością opieki nad członkiem rodziny nie zostanie mu wypłacone żadne świadczenie. Opłacanie składek jest niezbędne do przyznania konkretnego rodzaju świadczenia społecznego przez ZUS lub KRUS. Natomiast pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło nie są objęci żadnym z ubezpieczeń społecznych.
Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność lub współpracujących przy jej prowadzeniu obowiązkowe są ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz wypadkowe. Natomiast ubezpieczenie chorobowe, podobnie jak przy umowie-zlecenie, jest dobrowolne. Tak samo wygląda sytuacja z osobami duchownymi. Osoby będące członkami rady nadzorczej, które pobierają wynagrodzenie za pełnienie tej funkcji, objęte są jedynie obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym.
Natomiast osoby przebywające na zasiłku macierzyńskim, przebywające na urlopie wychowawczym i niemające prawa do emerytury lub renty, a także osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna podlegają jedynie obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu w ramach ubezpieczeń społecznych.
źródło: sawickiwspolnicy.pl
