Współczesna służba zdrowia nie może istnieć bez urządzeń i instalacji gazów medycznych. Dzięki nim można wspomagać oddychanie, wykonywać działania prowadzące do sedacji, odsysać płyny ustrojowe, czy odciągać gazy znad stanowisk operacyjnych i łóżek pacjentów. Początkowo w medycynie używano głównie tlenu medycznego, jednak rozwój nauki spowodował, że dołączyły do niego tlenek azotu, podtlenek azotu, hel, dwutlenek węgla, sprężone powietrze i próżnia.
Co to jest tlen medyczny?
To wysokiej czystości (rzędu 99,5%) tlen, który stosowany jest jako lek tylko i wyłącznie w lecznictwie zamkniętym. Zastosowanie tlenu w leczeniu musi być poddane stałemu nadzorowi a samodzielne stosowanie tlenu, dostępnego na rynku, wiąże się z bardzo dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych – od drgawek i zatrucia tlenowego do zatrzymania oddechu włącznie.
Gazy anestetyczne.
Do tej grupy gazów medycznych, dystrybuowanych wewnętrzną instalacją gazów, należy głównie podtlenek azotu. Inne gazy anestetyczne, jak metoksyfluran, halotan są dystrybuowane i używane w butlach. Instalacja podtlenku azotu jest już standardem we wszystkich szpitalach.
Gazy techniczne i próżnia w szpitalu.
W medycynie używa się także gazów technicznych, służących do napędzania urządzeń i przyborów (np. w stomatologii), chłodzenia instalacji (np. magnesów nadprzewodzących w tomografach), zamrażania próbek tkanek, komórek i innych preparatów medycznych.
Definicja próżni szpitalnej różni się od próżni fizycznej. Próżnia szpitalna to po prostu określona wartość podciśnienia powietrza, utrzymywana na stałym poziomie. Stosuje się ją do odsysania płynów ustrojowych, liposukcji, oczyszczania pola operacyjnego z krwi,
Instalacje gazów medycznych.
Rozwój technologii, restrykcyjne przepisy i zawężanie specjalizacji producentów, spowodowały, że nowoczesne instalacje gazów medycznych są rozwiązaniami systemowymi. Obejmują całe, kompletne instalacje przesyłu, źródła i punkty odbioru wraz z sygnalizacją i interfejsami nadzoru nad instalacją.
Przepisy.
Wszystkie gazy medyczne i ich instalacje Ustawie z dnia 20 maja 2010r. o wyrobach medycznych z przypisanymi im odpowiednimi klasami:
- źródła gazów medycznych to klasa IIa/IIb,
- punkty poboru klasa IIb,
- sygnalizacja – IIb,
- strefowe zespoły kontrolne i samodzielne zawory klasa IIb.
Oprócz ustaw i przepisów wykonawczych, istnieje cały szereg obwarowań normowych, odnoszących się do sposobu wykonania instalacji i jej elementów składowych, materiałów, z których są wykonane a także procedur związanych z odbiorami instalacji i jej części, podczas jej budowy. Wszystkie części instalacji muszą być certyfikowane i oznaczane znakiem CE.
Budowa instalacji gazów medycznych.
Podstawowe elementy instalacji gazów medycznych to:
- źródła, którymi mogą być zbiorniki gazów skroplonych, rozprężalnie butlowe lub generatory tlenu, agregaty sprężonego powietrza i pompy próżniowe, wraz z instalacjami odwadniania, odolejania i oczyszczania powietrza,
- instalacja z rur z miedzi twardej, odtlenionej o specjalnej klasy czystości, oznaczane jako Cu-DHP,
- punkty przyłączeniowe przy łóżkach pacjentów i na salach operacyjnych, które według najnowszych przepisów są skonstruowane tak, by uniemozliwić pomyłkę przy podłączaniu,
- instalacja odsysania gazów anestetycznych,
- systemy zaworów i monitoring instalacji.
Współczesne punkty przyłączeniowe nie przypominają już tych sprzed lat, instalowanych w ścianach. Obecnie mocowane są w specjalnych panelach lub kolumnach, które spełniają także inne, istotne funkcje.
Źródła gazów, w świetle obowiązujących przepisów, muszą być trzy: podstawowe, dodatkowe i awaryjne. Także instalacje próżni i sprężonego powietrza muszą składać się z co najmniej trzech agregatów.
Wszystkie elementy, pomimo niezależności instalacji i źródeł, są objęte jednym systemem kontrolno-pomiarowym, który stanowi zintegrowane oprogramowanie wraz z systemami wizualizacji i powiadamiania, dostarczanymi z instalacją przez jej producentów.
